Panik Atak Nedir? Tanı ve Tedavisi

Panik Atak Nedir?

Panik atak; endişe, korku, (ölüm korkusu gibi) bazı sıkıntı duygularını da içinde bulunduran, genellikle nöbetler şeklinde görülen bir durumdur. Panik atak bir hastalık değil, bir semptomlar bütünüdür. Bazı bozukluklarda ya da psikolojik rahatsızlıklarla birlikte de görülebilir.

Bir atak sırasında, kişi kendini aniden bir korku içinde bulur ve aşırı kalp çarpıntısı, terleme gibi bazı fizyolojik belirtiler gösterir. Kişi öleceğini, kalbinde bir sorun olduğunu, kalp krizi geçireceğini, bayılacağını, çok kötü şeyler olacağını düşünür. Aldığı havanın yetmediğini düşünerek derin nefesler almaya çalışır, nefes alış verişi değişir. Kontrolünü kaybetme duygusu yaşar. Kişi panik içinde hemen doktora başvurur. Birkaç dakika ila yarım saat kadar atak geçirdikten sonra kişi kendini çok bitkin hisseder. Genelde yalnız kalmak istemez. Birinin yanında kendini daha güvende hisseder.

Bu tür bir deneyim geçiren bireyler, sürekli olarak bir sonraki atağın ne zaman geleceğini düşünmeye başlarlar. Yeni bir atağın nerede ve ne zaman geleceği ile ilgili belirsizlik, kişide “beklenti anksiyetesi” adı verilen bir kaygı hali yaratır. Kişi sürekli yeni bir atak geçirme endişesi duyar. Bu da kişide sürekli bir gerginlik ve huzursuzluğa neden olarak kişinin günlük hayatını olumsuz etkiler.

DSM-5’e Göre Panik Atağın Tanımı

DSM-5, “Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitab”nın kısaltmasıdır ve Amerikan Psikiyatri Birliği (APA) tarafından yayınlanmış bir kılavuzdur. DSM-5, çeşitli psikiyatrik bozukluklar için tanısal kriterler sağlar ve bu bozuklukların tanı ve tedavisinde kullanılır. DSM-5, bir psikiyatrik hastalığın belirtilerini ve semptomlarını tanımlar ve bir teşhis koymak için gereken kriterleri belirler. Bu kriterler, her bir psikiyatrik hastalığın semptomlarının, süresinin ve şiddetinin belirli bir düzeyde olması gerektiğini tanımlar. DSM-5, tanı koyma sürecinde kullanılan standart bir referans kaynağıdır ve tüm dünyada uzmanlar tarafından ortak bir kriter belirleyicisi niteliğinde, yaygın olarak kullanılır. 

DSM-5, panik atakları tek başına bir psikiyatrik hastalık veya bozukluk olarak değerlendirmez. Panik atakları, kaygı bozuklukları veya depresyon gibi farklı bozuklukla birlikte ortaya çıkabilir. Birtakım sağlık sıkıntıları olan kişilerde de ortaya çıkabilir. Örneğin; bazı kalp hastalıkları veya solunum problemleri panik atağına benzer semptomlara neden olabilir. Bu nedenle, doğru bir tanı ve uygun tedavi için, tıbbi ve psikiyatrik değerlendirme yapılması ve tüm olası etkenlerin birlikte dikkate alınması gerekmektedir. Panik atakları, kaygı bozukluklarıyla birlikte değerlendirilir ve uygun tedavi planı, bireysel ihtiyaçlara göre belirlenir.

Panik atağın bir bozukluk değil, bir semptom olduğunu anlamanız önemlidir. Her atak geçiren, hasta değildir. Çoğu insan, hayatı boyunca en az bir kere panik atak geçirebiliyor. Panik bozukluk ile panik atak halk arasında birbirine karıştırıldığı için, kimisi kendini “panik atak hastası” olarak nitelendirir ancak panik atak aslında hastalığın kendisi değildir, semptomlar bütünüdür. DSM-5 panik atağı tek başına psikiyatrik bir hastalık veya tanı olarak değerlendirmemektedir.

Panik Atak Belirtileri Nelerdir?

Beklenmedik anlarda ortaya çıkan aşırı kaygı ve korku durumu olarak tanımlanabilen bu durum sırasında, kişi ani bir şekilde yoğun endişe yaşar ve bu endişeyle birlikte vücutta çeşitli fiziksel tepkiler meydana gelir. Kalp atışlarının hızlanması, nefes almakta güçlük çekme, titreme, terleme gibi fiziksel belirtiler sıkça görülür. Kişi bu durumda kontrolünü kaybetme ve kötü bir şey olacağı korkusuyla başa çıkmaya çalışır. Bu ataklar aniden başlar ve kısa sürede yoğunlaşır, genellikle birkaç dakika içinde en yüksek noktaya ulaşır. Bu durum, birey için oldukça rahatsız edici ve korkutucu olabilir.

Panik atak belirtileri:

1. Ani, beklenmedik ve yoğun bir korku veya kaygı hissi.
2. Kalp çarpıntısı, hızlı kalp atışları veya göğüs ağrısı.
3. Terleme, üşüme ya da ateş basması gibi sıcaklık değişiklikleri.
4. Nefes darlığı, nefes alma zorluğu ya da boğulma hissi.
5. Baş dönmesi, sersemlik veya bayılma hissi.
6. Bulantı, karın ağrısı veya ishal gibi mide-bağırsak problemleri.
7. Titreme veya sarsıntı.
8. Uyuşma veya karıncalanma hissi.
9. Terleme, üşüme ya da ateş basması gibi sıcaklık değişiklikleri.

Kişiler bu belirtilerin bazılarını ya da tümünü bir arada yaşayabileceği gibi, ataklar sırasında ekstra farklı semptomlar da görülebilir. Zira  panik atağın belirtileri kişiden kişiye değişebilir ve kişinin yaşadığı belirtiler de zamanla değişebilir.

Panik Atağımızı Anlamak

Neden bu tür bir atak geçirdiğinizi düşünüyorsanız; atakların tetiklendiği zamanlarınızı düşünüp belki atak geçirdiğiniz durumların ortak bir noktasını fark etmeniz mümkün olabilir.

Örneğin; panik atak sadece kalabalık yerlerde tetikleniyorsa, o zaman bilinçaltının “kalabalık ortamlar” ile ilgili daha önceki bir deneyiminden yaptığı bir çıkarımla, kalabalık ortamları kendi kriterlerine göre bir “tehdit unsuru” olarak kayıtlarına almış olması ihtimal dahilindedir diyebiliriz. Daha önceki bir deneyiminden dolayı oluşan bazı irrasyonel bilinçaltı ilişkilendirmeler, panik atak tetikleyicisi olabiliyor.  Üstelik bilinçaltı bunu iyi niyetle yapıyor. Bizi olası bir tehdide karşı korumak için, bizim hayatta kamamız için yapıyor.

Bilinçaltına bu tür durumların tehdit oluşturmadığını yeniden öğretmek Hipnoz ile mümkün olabiliyor çünkü hipnoz, bilinçaltı düzeyde değişim yaratmanın en hızlı yoludur. Bilinçaltında yeni öğretiler yeni kayıtlar oluşturulduğunda, panik atak sorunu ortadan kalkabiliyor. 

Bu arada hatırlatmak isterim ki bu makalede Panik Atak problemini “bilinçaltı” perspektifiyle ele alıyoruz. Yani panik atağın temelinde fizyolojik bir durum olma ihtimali de vardır. Bu yüzden Hipnozu bu konuda tek başına bir “alternatif tedavi yöntemi” gibi görmek doğru bir yaklaşım olmaz. Panik atak konusunda öncelikle bir tıp hekimine başvurup tetkiklerinizi yaptırmanız daha akıllıca bir yaklaşım olur. Hipnoterapiyi ise doktorunuzun/psikiyatristinizin de iznini almak şartıyla bir “tamamlayıcı terapi” olarak alabilirsiniz. Böylece hipnoz, panik atak problemini bilinçaltı seviyede de iyileştirmek suretiyle problemi kalıcı olarak gidermek ve iyileşme sürecini hızlandırmak konusunda çok faydalı bir tamamlayıcı unsur olabilir.

Panik Atağın Sebebi Nedir?

Panik atağın sebepleri arasında gösterilen bazı fizyolojik ihtimalleri şöyle özetleyebiliriz:

• Sara hastalığı (epilepsi)
• Vitamin eksikliği
• Aşırı kafeinli besinlerle beslenmek
• Sinir sistemi hiperaktivitesi
• Metabolik problemler (tiroit bezindeki sorunlar, kansızlık, kan ve şeker düşmesi, fazla adrenalin salgılanması vb.)
• Solunum sistemi problemleri
• Kalp ve dolaşım sistemi problemleri
• Kullanılan bazı ilaçların yan etkisi sonucu
• Kapalı yerlerde veya kalabalık yerlerde bulunmak, (kapalı veya kalabalık ortamlarla ilgili bilinçaltı ilişkilendirmeleri sebebiyle tetiklenebilir)
• Depresyon ve anksiyete bozuklukları
• Uyarıcı madde kullanımı ve/veya bu tür bir maddenin aniden kesilmesinin bir sonucu
• Genetik yatkınlık

Fizyolojik sebeplerin yanı sıra psikososyal faktörler, çevresel stres, travmatik yaşantılar ve genetik yatkınlık da panik atak oluşumunda etkili faktörlerdir. Tedavi sürecinde bu faktörlerin dikkate alınması önemlidir.

Kimlerde Panik Atak Görülür?

Panik atak ile ilgili tüm dünyada yapılan çalışmalar, bu rahatsızlığın toplumun yaklaşık %1,5 – %3.5’unda görüldüğünü belirlemiştir. Her yaşta ortaya çıkabilir ama kadınlarda görülme sıklığının erkeklere oranla 2-3 kat daha fazla olduğu gözlemlenmiştir.

Panik atak rahatsızlığı olan kişilerin yakın akrabalarında da bu semptomların görülme olasılığı yüksektir. Be nedenle, panik atakta genetik faktörlerin de etkili olabildiği düşünülmektedir.  Araştırmalar genetik faktörlerin önemli bir rol oynadığını gösterse de bunun genetik doğası tam olarak çözülememiştir.

Bunu “öğrenilmiş bir korku” olarak nitelendirmek de pek yanlış olmayabilir. Sonuçta “bilinçaltı” bir çok davranışı aile bireylerinden kolaylıkla edinebiliyor ve bazı durumlarda oluşan bir “otomatik tepki” olarak bünyeye entegre edebiliyor. 

Panik ataktan muzdarip kişilerin geçmişlerine bakıldığında, pek çoğunda uzun süreli stresin varlığı gözlemlenmektedir. Bu kişilerin strese karşı aşırı duyarlılıklarının olduğu da bir diğer görüştür. Yani stresli bir hayat da panik atağı tetikleyen sebeplerden biri olarak gösterilebilir. Bu nedenle panik atak tedavisi için tamamlayıcı terapi olarak stres yönetimi ile ilgili de destek alınması tavsiye edilir.

Panik Ataklar Sadece Psikolojik midir? 

Panik atağın sadece ve sadece psikolojik olduğunu söylemek elbette mümkün değildir ama bazı insanlarda fizyolojik temelleri olduğu gibi bazılarında ise tamamen psikolojik olabiliyor.

Panik atağın sebepleri ile ilgili ihtimaller çok çeşitlidir ve her kişi için farklıdır. Çoğunlukla sebepsiz bir şekilde ortaya çıktığı düşünülür ama aslında genellikle tetikleyici bir sebebi vardır. Bu sebep psikolojik de olabilir, fizyolojik de.

Beyindeki bazı kimyasal maddelerde ya da beyinde hücreler arası iletişimi sağlayan bazı maddelerin biyokimyasında düzensizlik olmasının da panik atağın sebepleri arasında olduğu düşünülmektedir. Bu yüzden, panik atak tedavisi kişiye özgü olmalıdır. Panik atak tek başına ya da çeşitli hastalıklarla birlikte de ortaya çıkabiliyor.

Panik Bozukluk ile Panik Atak Aynı Şey midir?

Panik bozukluk ile panik atak, aynı şeyler değildir. “Panik Bozukluk” gerçek bir bozukluktur. Panik atak ise bir semptomlar bütünüdür.

Panik atak nedir başlığı altında bu kavramı tanımlarken bunun DSM-5’teki karşılığından bahsetmiştik; Panik bozukluğu olan kişiler, panik atak adı verilen ani korku nöbetleri geçirir. Panik bozukluk; kişinin sürekli öleceği endişesiyle yaşaması, kalp krizi geçireceğini, panik atakların sürekli tekrarlayacağını felç geçireceğini düşünmesi ve sürekli bir endişe ve korku içinde bulunması ve bazı aktivitelerden veya mekanlardan veya davranışlardan kaçınma davranışı gösterme şeklinde görülen bir rahatsızlıktır. Yani başka bir rahatsızlığa bağlı olarak ortaya çıkmaz. 

Panik bozukluk, kişide “agorafobili” ya da “agorafobisiz” olarak iki şekilde bulunabilir. “Agorafobi” özet olarak alan korkusu olarak tanımlanabilir… Bu durumdan muzdarip kişiler evini terk etmekten kaçınırlar, halka açık yerlerde bulunmaktan, alışveriş merkezleri, sinema gibi kalabalık yerlere ve dükkanlara girmekten, veya dar ve kapalı odalarda bulunmaktan, ya da tren, otobüs veya uçak gibi toplu taşıma araçlarıyla seyahat etmekten korkarlar. Bu nedenle de ya bu yerlere gitmekten kaçınırlar ya da bu tür ortamlarda bulundukları süre içinde büyük korku yaşarlar. 

Panik bozuklukta panik ataklar ve agorafobi, birbirine eşlik eden bir şekilde ortaya çıkabilir. Böyle bir durumda doktorların koyduğu teşhis„ “Agorafobili Panik Bozukluk” tur. Yani “Panik Atak” ile “Panik Bozukluk”, bire bir aynı şeyler değildir. “Agorafobik Panik Bozukluk” olan kişiler dışarıya yalnız çıkmaktan korkarlar ve sosyal ortamlardan kaçınırlar. Kişide bir aylık bir süre içinde birden fazla panik atak görülürse, ve kişi panik atak geçirme korkusuyla bazı aktivitelerini yapmaktan ya da bazı yerlere gitmekten kaçınıyorsa, o zaman bir panik bozukluktan söz edilebilir. 

Panik Atak Tedavisi Nasıl Olur?

Önce panik atağa sebep olan bozukluk ya da hastalık tespit edilmelidir. Sebep olan bozukluğun türüne göre tedavide genellikle ilaçlar (gerekiyorsa) ve ilaca eşlik eden terapi teknikleri kullanılır. Panik atağın tedavisinde Bilişsel Davranışçı Terapi Hipnoz yöntemi (hipnoterapi) gibi yöntemler, oldukça etkilidir. 

Panik atağın (daha doğrusu panik bozukluğun) tedavisinde; atak geçirmenin önüne geçme konusunda stres kontrolünün sağlanması, tedavi sürecinin önemli bir aşamadır. Bu yüzden panik atağın tedavisinde hipnoz yönteminin stres yönetimindeki güçlü etkisi, hipnozu bu konuda da bir “tamamlayıcı terapi” olarak görmemizi uygun kılar. Hipnoz bu konuda bir tamamlayıcı terapi olarak tedavi sürecine eklendiğinde çok faydalıdır. İyileşme sürecini olağanüstü hızlandırır. Bu nedenle, doktorunuz ilaç tedavisi uyguluyorsa, panik atak tedavinize ek olarak doktorunuzun da izniyle hipnoterapi ve/veya Bilişsel Davranışçı Terapi almak faydalı olur. 

İlaçlar fizyolojik unsurları ele alırken, terapiler de psikolojik ve davranışsal unsurları ele almalıdır. Araştırmalar, etkin bir bütüncül tedavi süreci sonrasında kişilerin %80’inin artık Panik Atak sorunu yaşamadığını göstermiştir. Bu makalede bahsettiğimiz “Savaş ya da Kaç” tepkisinin ne olduğunu ve bilinçaltımızın nasıl çalıştığını öğrenmek için, zihnimizin çalışma prensibini anlattığım Hipnoz Nedir başlıklı bu sayfadaki videoyu izlemenizi tavsiye ederim.