Hipnoz Nedir? Ne Değildir?

Hipnoz Kontrol Kaybı Değildir

Hipnotik deneyim sırasında telkine açık halde olmanıza rağmen daha sonra pişman olacağınız bir söz veya davranışta bulunmanız mümkün değildir. Uygulama sırasında istediğiniz anda gözünüzü açabilir, hatta isterseniz kalkıp gidebilirsiniz. Hipnotik hali sürdürüp sürdürmemek tamamen kendi kontrolünüzdedir.

Youtube’da bazı sosyal medya fenomenleri, yayınladıkları videolarda maalesef hipnozu çok yanlış tanıtıyorlar. Bu tür videoları izleyenler hipnozun dinamiklerini bilmedikleri için gördüklerini yanlış yorumlayarak hipnozu bir zihin kontrolü gibi algılıyorlar.

Düşünsenize; hipnoz zihin kontrolü olsaydı, o zaman mahkemelerde ve karakollarda kadrolu devlet memuru hipnotistler olurdu. Böylece şüpheliyi veya sanığı hipnoza alıp bülbül gibi şakıtırdı öyle değil mi? Hipnoz “birini kontrolünüz altına alıp her söylediğinizi yaptırabileceğiniz bir sihirli güç” olsaydı, cezaevlerine de gerek kalmazdı. Suçluları hipnoza alıp “bir daha asla hırsızlık yapamıyorsun” gibi telkinlerle rehabilite ettikten sonra serbest bırakmak, dünyada standart bir uygulama olurdu.

Bir sinemada duygusal bir film izlerken gözleriniz dolar; komedi filmi izliyorsanız zaman zaman kahkahalarla gülebilirsiniz ama filmi izlemeyi sürdürüp sürdürmemeye de yine siz karar verirsiniz, öyle değil mi? Hipnotik metotların işleyişi de böyledir. Kontrol tamamen sizdedir.

Kişi Kendi İsteği Dışında Hipnoza Alınabilir mi?

Hipnoz olmayı istemeyen birinin kendi isteği dışında hipnotize edilmesi mümkün değildir. Hipnotizma böyle bir şey olsaydı, tüm toplumlar kolayca zombi gruplarına dönüşmezler miydi? Bu nedenledir ki “kimse beni hipnotize edemez, hadi beni hipnotize et bakalım edebilecek misin” tarzındaki yüzeysel taleplere hipnoterapi yapmak, vakit kaybından başka bir şey değildir. 

Hipnoz, birinin diğerine yaptığı bir şey değil, iki kişinin iş birliğiyle gerçekleşebilen bir zihinsel durumdur.

Hipnotist, hipnoza girmesi için kişiye (süjeye) rehberlik eder; bazı yönergeler ve talimatlar verir. Danışan bu yönergeleri uygulamak için gayretli olursa, hipnoza girmemesi için hiçbir sebep yoktur. Hipnoza girmekteki başarınız, terapistinizle işbirliği yapma isteğinize kendinize izin vermenize bağlıdır. Hipnoz olmak istemeyen birini kimse hipnotize edemez.  

Kişi Hipnozdayken Sırlarını İfşa Eder mi?

Hipnotik haldeyken kişiler normalde söylemeyeceği şeyleri söylemeyeceği gibi normalde yapmayacağı şeyleri de yapmaz. Zaten kişi kendisi de istemiyorsa, isteği dışında hipnotize olması da mümkün değildir. Kişi bu zihin durumundayken daha sonra pişman olacağı hiçbir söz veya davranışta bulunmaz. Sırlarını ifşa etmez. Kişinin etik değerleriyle çatışan, kişinin kendisi için faydalı olmayacak her türlü telkin, zihin tarafından mutlaka geri çevrilir.

Örneğin: uçak korkusu için hipnoz seansı alan birine, sırf iyilik olsun diye seans sırasında sigarayı bırakmasına yönelik telkinler de verirseniz, kişinin sigarayı bırakma gibi bir isteği olmadığı için bu telkinler hiçbir işe yaramaz. Hipnotizma, zihin kontrolü değildir.

Hipnozdan Uyanamama Miti

Hipnozdan çıkamama gibi bir ihtimal kesinlikle söz konusu değildir. Hipnozun tarihinde böyle bir şey görülmemiştir. Hipnozun keyifli ve sakin duygusu nedeniyle seansa yorgun gelmiş olan bazı kişiler hipnoz sırasında uykuya dalarsa, bir süre sonra zaten kendiliğinden uyanır. Hipnozda sıkışıp kalmak diye bir şey yoktur. 

Ani gürültü ve ani sıcaklık değişimleri de hipnotik zihin durumunu sonlandırabilir. Hipnoz uyku hali olmadığı için hipnoza giren birini hipnozdan çıkarma prosedürüne “uyandırmak” yerine “hipnotik hali sonlandırmak” terimini kullanmak daha doğru olur.

Kimler Hipnoz Olabilir?

Psikoz veya genel olarak belirtmek gerekirse çok ciddi bir psikiyatrik rahatsızlığı olmayan herkes hipnoz olabilir. Akıl sağlığı yerinde olan kişilerin çoğu az ya da çok, belli bir derinlikte hipnoza kolaylıkla girebilir. Hipnoza kolay giren kişilerin zayıf zihinli kişiler olduğunu sanıyorsanız, yanılıyorsunuz.  Tam tersine; zeka seviyesi yüksek olan kişilerin zihinsel becerileri daha yüksektir. Zeki kişilerin terapiye uyumları ortalama zeka seviyesindeki birinden çok daha yüksek olacağı için terapiden başarılı sonuçlar alma şansları da aynı oranda yüksek olur. 

Kısacası; hipnoza girmek bir irade zayıflığı değildir. Danışanın seans öncesinde hipnoz metodu ile ilgili doğru bilgilere sahip olması önemlidir. Ayrıca zihinsel beceriler ve terapiye istekli olup olmamak da başarılı sonuçlar almayı kolaylaştırır. Kendi de istekli olduğu sürece herkes terapiden fayda görebileceği belli bir derinlikte hipnoza kolaylıkla girebilir.

Kimler Hipnoz Olamaz?

Genellikle herkes, fayda görebileceği belli bir derinlikte hipnoza girebilir desek de hipnoza girmeye uygun adaylar olduğu gibi uygun olmayan adaylar da vardır. Kişide psikoz türevi ağır psikiyatrik bozukluklar olmaması önemlidir. Psikotik hastalıklarda; örneğin şizofreni, paranoya gibi, hastanın iç görüsünün kaybolduğu rahatsızlıklarda kesinlikle uygulanmamalıdır. Alkol veya madde etkisi altındaki kişilere de hipnoz uygulanmaz.

Hipnoz yöntemi çok ciddi psikiyatrik bozuklukları olan kişiler için uygun değildir. Örneğin; Bipolar Bozuklukta ve özellikle de “mani” evresinde hipnotik uygulamalar yapılması uygun değildir. Manik veya psikotik bireylere sigara bırakma seansı gibi yüzeysel bir konuda bile hipnotik uygulamalar yapılmamalıdır.

Ağır depresyon (majör depresyon) gibi ilaç tedavisinin şart olduğu kişilerde ilaç tedavisi ihmal edilerek onun yerine birincil yöntem olarak hipnoz kullanılırsa, bu durum kişiye yarardan çok zarar getirir. Dolayısıyla, bu terapi modeli eğer klinik konularda kullanılacaksa, hipnotizörün klinik tanı becerilerine sahip bir uzman olması şarttır. (Örn. Psikiyatrist ya da Klinik Psikolog).

Hipnoz Tehlikeli midir?

Hipnoz yöntemi, denemek isteyen herkes için çok doğal ve güvenlidir. Muhakeme yeteneği olmayan ve/veya gerçeği değerlendirme yeti bozukluğu (psikoz) olan kişilerde kullanılmadığı sürece zarar görülmesi muhtemel bir uygulama değildir. 

Bu sorunun cevabını tıpkı “bir kalemi göze batırmak” gibi düşünün: Bir kalem, güzel bir şiir ya da roman yazmak için de kullanılabilir ama birinin gözüne batırılırsa silah haline gelir, öyle değil mi? Bu bağlamda bakıldığında tehlikeli olan şey kalemin kendisi değil, nasıl ve ne amaçla kullanıldığıdır. Masum bir kalem de birine zarar verebilir. Zaten iyi bir hipnoterapist, danışanının hipnotik yöntemlere uygunluğu değerlendirmek için öncelikle mutlaka kapsamlı bir klinik değerlendirme görüşmesi yapacaktır. Bu nedenle, klinik alt yapısı olan uzmanlar tarafından uygulandığı sürece hipnoz metodu tehlikeli değildir.

Kimler Hipnoz Uygular? 

Hipnoz eğitimi almış olan uzmanlar kendi uzmanlık alanları dahilinde olan konularda uygulama yapabilirler. Dünyada hipnotik teknikler hekim veya klinik psikolog olan hipnoterapistler tarafından tedavi amacıyla kullanılırken, hipnotistler tarafından ise tedavi konuları dışında kalan (mesleki ve kişisel gelişim alanlarında) kullanılabilmektedir. Ancak yine de hipnotistin yüksek standartlarda bir eğitim almış olduğunu belgelemesi beklenir.

Bazı doktorlar “hipnoz metodunu sadece doktorlar ve diş hekimleri uygulamalıdır” dese de hipnozun psikoloji alanındaki uygulamaları, tıbbi uygulamalarından daha geniştir. Hipnozun elbette tıbbi konularda kullanım alanları da vardır ancak hipnoz metodunun klinik psikoloji ile ilişkisini dışlamak doğru olmaz.

Hipnoz, ruhsal bozuklukların tedavisi konusunda bir “klinik psikolog”, ya da “psikiyatrist hekim” tarafından uygulanırken; tıbbi hastalıklarda uygulanacaksa, söz konusu problemle ilgili konuda ihtisas yapmış bir doktor tarafından uygulanmalıdır. Örneğin; bir diyetisyenin kaygı bozukluğu olan birine anksiyete bozukluğu tedavisi yapması nasıl ki yanlış ise bir diş hekiminin de hipnoz ile depresyon tedavisi yapması da doğru olmaz. 

Hipnoz metodunu bir hekim, klinik psikolog veya diş hekimi uygulayacaksa, kendi alanındaki terapötik teknikleri ayrıca öğrenmek için iyi bir hipnoz eğitimi almış olmalıdır. Zira hipnoterapi, tıp fakültesi ya da üniversitelerin psikoloji bölümünün eğitim müfredatlarında yer almaz. Eğitiminin ayrıca alınması gerekir.